Những người trong Hoàng Tộc nhà Nguyễn đi theo cụ Hồ

Chủ biên cuốn sách là đại tá - tiến sĩ Nguyễn Văn Khoan , một chuyên gia về lịch sử, là tác giả một số cuốn sách nghiên cứu về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về Đại tướng Võ Nguyên Giáp; anh quê ở Thừa Thiên Huế và đã ở tuổi thượng thọ nhưng vẫn say mê tìm về những nguồn mạch trong lành làm nên sức mạnh của dân tộc Việt Nam.

Cuốn sách có trên năm chục bài viết của nhiều tên tuổi như Lê Văn Hiến, Tôn Thất Tùng, Bửu Tiến, Phùng Quán, Nguyễn Duy, Nguyễn Khoa Bội Lan, Nguyễn Thị Cẩm Thạnh, Nguyễn Khắc Mai, Nguyễn Ngọc Toản, Tương Lai… Những chuyện “người thật việc thật”, những bình luận, suy tư của người trong cuộc và những nhà sử học, nhà văn, nhà báo… bổ sung, đan dệt với nhau, tạo nên một cuốn sách “ngoài chính sử” rất sinh động và bổ ích. Hầu hết là chuyện cũ, những chuyện từ ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà 65 năm trước đến cuộc trường chinh 9 năm chống thực dân Pháp - nhiều bài đã in trên sách báo, nhưng tập hợp lại, gây ấn tượng mạnh và đặt ra một vấn đề thật có ý nghĩa. Trong cuộc cách mạng trên đất nước ta hơn nửa thế kỷ qua, những người nghèo khổ, công nhân và nông dân “đi theo Cụ Hồ” là điều tất nhiên, vi “họ được cả thế giới mà chỉ mất xiềng xích” .(Hình như một lãnh tụ giai cấp vô sản đã nói đại ý như thế.) Đằng này, rất nhiều người đang “hưởng lộc” của chế độ cũ, có một cuộc sống giàu sang trong nhung lụa, vậy mà thoáng chốc, như có phép thần, họ từ bỏ tất cả để đi theo cách mạng, “theo Cụ Hồ”! Hẳn là phải có cái “lý”, cái “cớ” gì đây sâu xa và linh thiêng nữa…

Điều “kỳ lạ” này không chỉ xảy ra với “những người trong Hoàng tộc nhà Nguyễn”. Với cái nhìn toàn cục và khiêm tốn, “Nhóm biên soạn” trong “Lời nói đầu” đã dẫn ra nhiều họ tộc giàu sang ở khắp đất nước đã sớm đứng về phía cách mạng, đóng góp nhiều của cải cho kháng chiến như gia đình ông Trịnh Văn Bô - Hoàng Thị Minh Hồ và gia tộc cụ Hoàng Đạo Thuý ở Hà Nội; Hải phòng có gia đình Hoàng Đình Độc; Nha Trang, Quy Nhơn có gia đình các ông Phạm Ngọc Thọ (thân sinh bác sĩ Phạm Ngọc Thạch), ông Trương Gia Mô; ở Nam Bộ là họ hàng các ông Huỳnh Văn Tiểng, Huỳnh Văn Nghệ; Nghệ Tĩnh có gia đình Nguyễn Thúc Canh, Nguyễn Thị Giáo-Hà Huy Tập…