Con đường mà Nguyễn Minh Châu tự vạch ra cho mình là con đường khẳng định, bằng những hình ảnh nghệ thuật chân thật, bản chất tốt đẹp, vĩ đại của chế độ ta, của nhân dân và quân đội ta.
Nhà văn ý thức rất rõ nhu cầu của mình và của văn học. Có khi, ông phải giã từ chính mình, truy đuổi những cách khám phá, trải nghiệm đời sống dưới góc nhìn và phương diện mới. Trong Bức tranh và Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành, ít nhất, sự truy đuổi ấy đã đặt Nguyễn Minh Châu trước một thử thách triết học: sự tự nhận thức. Nhận thức không chỉ diễn ra dưới công năng của tư duy lý trí mà còn phải diễn ra bằng những luồng xung của tiềm thức, của vùng sâu – vùng sáng ẩn kín nhất của tâm hồn.
Sách gồm các tác phẩm:
- Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh họa
- Nhành mai
- Mảnh trăng cuối rừng
- Bên đường chiến tranh
- Sống mãi với cây xanh
- Sân cỏ Tây Ban Nha
- Chiếc thuyền ngoài xa
- Mẹ con chị Hằng
- Bức tranh
- Chuyến bay
- Bến quê
- Khách ở quê ra
- Phiên chợ Giát
- Cỏ lau