Tư tưởng Việt Nam thời Trần

Trong tiến trình lịch sử mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước vẻ vang của dân tộc ta, thời Trần là giai đoạn rực sáng chiến công đánh đuổi quân xâm lược; đồng thời đây là giai đoạn tư tưởng Việt Nam phát triển rực rỡ với những nét độc đáo. Chính sự phát triển rực rỡ của tư tưởng là cội nguồn sức mạnh tạo nên thời đại huy hoàng của quốc gia Đại Việt thời Trần. Tuy nhiên, cho đến nay, ngoài tập 4 trong bộ Lịch sử tư tưởng Việt Nam của Nguyễn Đăng Thục, vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện vấn đề này.

Kế thừa những thành tựu khoa học của những người đi trước và giới hạn trong mục tiêu nghiên cứu của mình, tác giả đi sâu tìm hiểu thêm ở một số tư tưởng chủ yếu về chính trị - xã hội, về quân sự, về Phật giáo, nhất là tư tưởng Thiền; đồng thời tập hợp, hệ thống hóa những tư tưởng thời Trần để từ đó tìm ra những đặc điểm chung của tư tưởng thời kỳ này và xem xét nó trong tiến trình lịch sử dân tộc, cuối cùng đề cập đến việc kế thừa, phát huy những gía trị tinh thần của dân tộc trong đời sống xã hội hiện nay.

Trong tiến trình lịch sử mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước vẻ vang của dân tộc ta, thời Trần là giai đoạn rực sáng chiến công đánh đuổi quân xâm lược; đồng thời đây là giai đoạn tư tưởng Việt Nam phát triển rực rỡ với những nét độc đáo. Chính sự phát triển rực rỡ của tư tưởng là cội nguồn sức mạnh tạo nên thời đại huy hoàng của quốc gia Đại Việt thời Trần. Tuy nhiên, cho đến nay, ngoài tập 4 trong bộ Lịch sử tư tưởng Việt Nam của Nguyễn Đăng Thục, vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện vấn đề này.

Cuốn sách Tư tưởng Việt Nam thời Trần của Tiến sĩ Trần Thuận là công trình đầu tiên hệ thống hóa và đi sâu nghiên cứu những khía cạnh nổi bật của tư tưởng thời Trần như: tư tưởng yêu nước, tư tưởng thân dân, tư tưởng pháp quyền, tư tưởng quân sự, tư tưởng Thiền,... Ở mỗi khía cạnh tư tưởng, tác giả giới thiệu những nội dung chính và cơ sở hình thành của nó, nhân vật tiêu biểu và những nét đặc trưng cơ bản, sự tác động của tư tưởng vào đời sống xã hội. Theo tác giả, tư tưởng yêu nước là tư tưởng chủ đạo, thấm đẫm tính truyền thống, là cội nguồn sức mạnh đưa dân tộc ta vượt qua những thử thách khắc nghiệt của lịch sử. Tư tưởng thân dân – nét đặc sắc trong xã hội quân chủ thời Trần; tư tưởng chiến tranh nhân dân, “phụ tử chi binh”, “dĩ đoản chế trường”,… của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn là nền tảng để xây dựng quân đội hùng mạnh, đoàn kết trên dưới một lòng, ba lần đánh bại quân xâm lược Mông - Nguyên hung hãn và hiếu chiến. Tư tưởng Thiền - đặc biệt là tinh thần nhập thế tích cực của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, với các Thiền sư, nhà Thiền học tiêu biểu như Trần Thái Tông, Tuệ Trung Thượng sĩ, Phật hoàng Trần Nhân Tông,… đã phát triển và lan tỏa tầm ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống xã hội Việt Nam thời Trần.

Tác giả cũng đã dành một phần đáng kể của cuốn sách để chỉ rõ sự kế thừa, phát triển những giá trị tư tưởng thời Trần trong những giai đoạn tiếp sau, đặc biệt trong thời đại Hồ Chí Minh, đồng thời chỉ ra những khía cạnh cần tiếp tục phát huy trong công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước hôm nay và mãi mãi về sau