Nhận diện và lý giải các hiện tượng văn học là một công trình mới của PGS, TS Phan Trọng Thưởng, tập hợp 17 bài tiểu luận nghiên cứu và các báo cáo khoa học của tác giả đã đăng trên các Tạp chí chuyên ngành hoặc công bố ở các Hội thảo khoa học do Hội đồng lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương tổ chức vài năm gần đây. Nói như tác giả, tuy đây chỉ là sự nhận diện và lý giải các hiện tượng “từ quan điểm của cá nhân, mang tính cá nhân nhưng ít nhiều thể hiện quan điểm chung và định hướng chung trong hoạt động lý luận, phê bình văn học nghệ thuật hiện nay” (Lời nói đầu). Điều đó cũng tự nhiên bởi tuy là công trình của cá nhân nhưng vị trí công việc của anh cũng nói lên những “kết hợp” mà địa vị công tác của anh không thể không làm. Tính chất “ứng chiến” của các bài trong tập sách này khá rõ ở chỗ nó nêu và giải quyết những vấn đề đang được đặt ra trong đời sống văn nghệ nước nhà những năm gần đây. Nhưng nó không phải là những trao đổi, thảo luận mà là những ý kiến mang tính định hướng cho nhiều vấn đề bởi tác giả của những bài viết này đang giữ trọng trách ở cơ quan tư vấn các chính sách về văn nghệ cho nhà nước.