Nguyễn Hữu Cầu vốn xuất thân trong một gia đình có truyền thống khoa bảng ở phường Đông Tác, kinh thành Thăng Long. Trưởng thành trong hoàn cảnh chế độ phong kiến Việt Nam đã ở buổi suy tàn, cùng với đó là sự hiện diện của quân xâm lược Pháp; được thừa hưởng truyền thống hiếu học, yêu nước của các bậc tiền nhân, tư tưởng yêu nước, căm thù quân xâm lược đã hình thành một cách tự nhiên, sâu sắc và trở thành tình cảm chủ đạo, nhất quán trong con người Nguyễn Hữu Cầu.
Công trình tập hợp các bài viết, nghiên cứu của nhiều học giả, hướng đến tìm hiểu về thân thế, quá trình hoạt động, lối sống, tư tưởng, tư duy cách tân... của Nguyễn Hữu Cầu.