Nguyễn Minh Triết quê xã Lạc Sơn, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Ông nổi tiếng thần đồng, học một biết mười nhưng lận đận trường ốc, năm mươi tư tuổi mới đậu Đình nguyên Thám hoa (khoa thi Tân Mùi 1631, nhưng năm đó không lấy Trạng nguyên).
Hiếm có người nào như Nguyễn Minh Triết. Ông từng làm thuê cho một quán trọ để có sinh kế chờ ngày thi cử. Thi đỗ, làm quan trải ba triều vua đều được tin dùng. Trong công việc, ông là người tận tâm, tận lực. Trong cuộc đời, ông cư xử chí nghĩa, chí tình, được nhân dân yêu mến và kính trọng.
Cuộc đời của Thượng thư – Thám hoa Nguyễn Minh Triết xứng đáng là một tấm gương về chí khí của con người.