Người Đọc

Người Đọc đã từng gây rúng động, không phải bằng câu chữ, cũng không phải bằng cách kể chuyện hay giọng văn lôi cuốn... Thế giới biết đến Người Đọc nhiều hơn qua những thước phim mà nhờ đó Kate Winslet đã giành cho mình giải Oscar danh giá.

Thực ra độc giả không dễ bị cuốn hút từ những dòng đầu tiên.

Câu chữ của Bernhard Schlink bắt đầu từ một cậu bé ốm yếu, bệnh tật và cuộc gặp vô tình của cậu với Hanna. Người Đọc là một cuốn sách mỏng nhưng lại kể một câu chuyện dài. Cả cuốn sách dày đặc những đoạn miêu tả và trần thuật, có thoại, nhưng rất ít. Chính vì thế, câu chuyện của Người Đọc hiện ra khô khan mà vô cùng chủ quan từ cái tôi của người kể chuyện. Michael chỉ là một cậu bé từ khi câu chuyện bắt đầu cho đến khi kết thúc. Cậu gặp Hanna rồi sa vào những cuốn hút của cảm xúc, của rung động đầu đời, của bí ẩn mới lạ và rồi kết thúc nó khi tuổi trưởng thành còn chưa đến.

Nhiều người đã đọc Người Đọc trách cứ Hanna và đặt ra những giả thiết, nhưng chung quy, nếu Hanna có đủ can đảm nhìn vào sự thật rằng bà là một kẻ mù chữ ngu dốt, thì cuộc đời bà sẽ khác đi nhiều. Hanna sẽ không mù quáng chấp hành nhiệm vụ bất kể nó đúng hay sai, Hanna cũng sẽ không phải gánh lấy tội trạng mà bà tham gia chỉ vì chức trách. Hanna sẽ không tuyệt vọng đến nỗi khiếp sợ cuộc sống và biến nhà tù thành cõi bình yên.

Bernhard Schlink đã kể, thông qua Michael, bằng giọng văn lạnh lùng đến đáng sợ như thể cả Người Đọc là một tập ký sự pháp đình. Nhưng đằng sau những đoạn văn trần thuật dài lê thê mô tả một cuộc đời bế tắc ấy là những day dứt, phân vân của một kẻ dù biết sự thật nhưng vẫn hèn nhát - như Hanna, không dám đứng lên để nói ra với cả thế giới. Người Đọc miêu tả và đồng cảm sâu sắc với những thái độ làm người - cho dù hèn nhát hay can đảm, ngu dốt hay thông minh, vô trách nhiệm hay tận tâm. Và bất kể bạn yêu ghét nhân vật nào trong Người Đọc thì vẫn sẽ nhận ra mình cần nâng niu những giá trị nhân bản trong cuộc sống vốn xáo trộn và đầy vết thương do quá khứ để lại này.


'Một trong số ít ký ức sinh động từ hồi trẻ con là một buổi sớm mùa đông, lúc tôi lên bốn tuổi. Phòng ngủ của tôi hồi ấy không được sưởi, đêm đến hay sáng sớm thường rất lạnh. Tôi nhớ đến phòng bếp ấm áp và cái bếp lò nóng, một cái lò gang nặng trịch, trong đó nhìn thấy lửa nếu lấy móc kéo tấm che và vòng kiềng ở chỗ nấu ra, và có cả một bồn luôn trữ nước nóng sẵn sàng. Mẹ tôi đẩy chiếc ghế tôi đang đứng trên đó ra trước bếp lò, tắm rửa và mặc quần áo cho tôi'.

Đối với Hanna, Berg vừa xem như 'bạn tình', vừa là một hình bóng của một người mẹ. Đôi khi, cậu so sánh Hanna với mẹ, cậu yêu thích những gì Hanna làm cho cậu vì nó giống với ngày xưa, cái hồi mà mẹ cậu vẫn hay làm cho đứa con đau ốm của mình.

Cuộc tình với Hanna được tác giả miêu tác rất chóng vánh và đứt quãng. Đó là những lần hai người gặp nhau, Hanna muốn Berg đọc truyện cho nàng nghe rồi khi phần truyện kết thúc, hai người tắm mình trong bồn nước nóng để rồi kết thúc bằng một cuộc mây mưa mà Hanna luôn là người chiếm hữu: 'Đọc truyện, tắm, làm tình rồi nằm rốn lại cạnh nhau đã trở thành nghi thức của những lần chúng tôi gặp nhau'

Chàng thanh niên 15 tuổi như Berg đầy sóng động nội tâm. Berg hay nghĩ suy mà suy nghĩ nào cũng nông cạn và hời hợt. Thật ra cậu cũng có thắc mắc, cũng tìm hiểu nhưng rồi đứng trước một Hanna quá mạnh mẽ và thích chiếm hữu mỗi khi làm tình, Berg luôn là người thua cuộc: 'Khi tôi cũng phản ứng một cách cáu bẳn, chúng tôi cãi nhau và Hanna lạnh nhạt với tôi thì nỗi sợ mất Hanna lại trở lại. Tôi nhịn nhục và xin lỗi, cho đến khi cô chấp nhận tôi. Nhưng trong lòng tôi đầy căm hận'

Đột nhiên, Hanna biến mất, Berg kiếm tìm trong tuyệt vọng.

Theo dòng thời gian, 'cậu bé' (từ Hanna hay gọi khi ân ái cùng chàng) Berg ngày nào giờ là một chàng sinh viên luật. Trong một phiên tòa, chàng nhìn thấy Hanna trên ghế bị cáo với tội danh 'Tội phạm chiến tranh'. Bao nhiêu ký ức đổ xô về ngập lối. Trong Berg bây giờ là những nỗi nhớ thương, kỷ niệm và niềm đau, căm giận. Chàng không làm gì được để giúp Hanna. Chàng còn nhớ Hanna thích nghe chàng đọc truyện, mãi về sau này chàng mới hiểu tại sao nàng không tự đọc, không biết lời nhắn trong mẩu giấy nhỏ mà chàng để lại cho nàng. Đó là vì Hanna không biết chữ.

Berg đọc truyện rồi thu vào những cuộn băng gởi vào nhà tù cho Hanna nghe cho đến khi nàng được đặc xá sau 18 tháng tù tội. Sau khi ra tù, Hanna chọn cái chết thay cho lời từ tạ, không chịu đựng nỗi những nhục nhã và tội lỗi mà cuộc đời nàng đã đạp lên.

Berg đứng trước mộ Hanna lần đầu và cũng là lần duy nhất trong đời để thông báo cô biết chàng đã gởi tiền cho quỹ chống mù chữ bằng cái tên Hanna Schmitz.

Không giống như những tác phẩm đang tạo cơn sốt trên thị trường vì liên quan đến tình dục. Đọc 'Người đọc', bạn không tìm đâu ra những câu tả tỉ mỹ kiểu như màu của chiếc quần lót, những chi tiết đặc tả về ngực trần, cặp mông... như nhiều tác phẩm hiện nay đã lạm dụng. 'Người đọc' chỉ nói cho bạn biết bên trong căn gác nhỏ đó có đứa bé 15 tuổi cùng cô gái 36 tuổi đang đọc tiểu thuyết, họ ôm ấp và làm tình bên nhau.