Long cương văn tập

Với nhiều thể loại phong phú, tập văn này đã cung cấp cho chúng ta thêm một góc nhìn khác để tìm hiểu, nhìn nhận ra những khía cạnh mới của Cao Xuân Dục. Bằng những bức thư, bản tấu, Cụ đã trình bày phát biểu trực tiếp những tư tưởng, quan điểm của một trung thần về nhiều lĩnh vực chính trị, xã hội, lịch sử, văn hóa giáo dục v.v... trong hoàn cảnh đất nước đang ở buổi giao thời từ chế độ phong kiến chuyển sang nửa phong kiến nửa thực dân và vào thời kì nước nhà lạc hậu bắt đầu tiếp xúc với những yếu tố văn minh phương Tây. Chính từ những bài viết này, ta mới thấy được rõ ràng hơn hình ảnh một vị quan cần mẫn, có năng lực và đầy đủ tinh thần trách nhiệm với trọng trách được giao phó, thể hiện qua những toan tính cắt đặt chi tiết tỉ mỉ, và cá biệt có cả trường hợp áp dụng tới những phương pháp đo đếm tính toán chính xác mang tính khoa học, điều ít thấy được ghi lại ở những quan lại thời phong kiến. Ở một khía cạnh khác, cũng từ con người ấy ta còn nhận ra một tình cảm hết mực trung thành với quê hương và đất nước nói chung, với triều đình và nhà vua nói riêng, thân thiết với bạn bè đồng liêu, yêu thương đằm thắm với vợ con và người thân trong gia đình. Lại nữa, những bài văn đơn lẻ này cũng là dịp để cụ Cao thể hiện trình độ Nho học sâu sắc uyên thâm, năng lực sử dụng kho tàng kiến thức của đạo Khổng Mạnh thông qua những tư tưởng và điển cố lấy từ cổ tịch Thi, Thư được dẫn dụng dày đặc nhưng rất chuẩn xác đúng việc đúng chỗ. Tất cả những điều trên đây có thể có phần khó thể hiện ở những bộ sách hoàn chỉnh khác của Cao Xuân Dục, do sự qui định chặt chẽ đối với kết cấu nội dung cũng như về bút pháp văn phong riêng biệt của chúng.
Nhận thức được giá trị đặc biệt của văn tập này, hậu duệ của tác giả là gia đình ông Cao Xuân Trứ ở Hà Nội đã quyết định hậu thuẫn cùng chúng tôi tổ chức biên tập và trích dịch để xuất bản. Sở dĩ phải sử dụng phương thức tuyển chọn, chủ yếu là do khả năng và năng lực của chúng tôi còn nhiều hạn hẹp nên chưa có điều kiện công bố toàn bộ. Ngoài ra, một phân lượng tương đối bài văn tuy là do cụ Cao viết ra nhưng thuộc loạt bài đại nghĩ 代擬 (làm hộ) và mang tên của bạn bè đồng liêu, cùng với một số bài Tựa sách của cụ đã từng được công bố kèm trong những tác phẩm xuất bản trước đây. Vì vậy chúng tôi lựa chọn một phần gồm những tác phẩm mang tính chất tiêu biểu nhất của bộ sách, tạm gọi chung là Long Cương văn tập cho phù hợp với phạm vi và tính chất của chúng. Với tất cả tấm lòng nhiệt thành ngưỡng mộ của kẻ hậu sinh kính dâng lên tác giả và xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc nhân dịp kỉ niệm lần thứ 170 năm sinh của Người.