Đời Tolstoy

Đối với những người cùng thế hệ với tôi, thì làn ánh sáng vừa mới tắt gần đây là làn ánh sáng thuần túy nhất đã thắp sáng tuổi trẻ của họ. Trong buổi hoàng hôn ảm đạm của nửa sau thế kỷ 19, nó chiếu sáng như một vì sao, mang đến niềm an ủi. Nó thu hút và xoa dịu linh hồn đang thức dậy của chúng tôi. Ở Pháp, có nhiều người mà đối với họ, Tolstoy không chỉ là một nghệ sĩ được ái mộ: Ông còn là một người bạn đích thực duy nhất trong toàn bộ thế giới nghệ thuật của châu Âu. Với tư cách là một người trong số họ, tôi muốn đặt trước linh hồn Tolstoy niềm tri ân và lòng yêu mến của mình.

Những ngày tôi tìm hiểu về ông ấy là những ngày mà tôi sẽ không bao giờ quên. Ấy là vào năm 1886. Sau vài năm ươm mầm thầm lặng, những bông hoa của nghệ thuật Nga đã nở rộ trên đất Pháp. Những bản dịch từ tác phẩm của Tolstoy và Dostoyevsky được xuất bản với sự hối hả cuồng nhiệt của những nhà xuất bản tại Paris. Giữa những năm ’85 và ’87, xuất hiện Chiến tranh và Hòa bình, Anna Karenin, Thời thơ ấu và Thời thanh niên, Polikushka, Cái chết của Ivan Ilyitch, những cuốn tiểu thuyết về Caucasus, và Những chuyện kể dân gian. Trong vòng một vài tháng, hầu như một vài tuần, được vén mở ra trước đôi mắt chúng tôi cái công trình của một cuộc đời vĩ đại, mà trong nó một dân tộc mới, một thế giới mới được phản ánh.

Tôi vừa mới bước vào trường École Normal. Những người bạn của tôi và tôi có những quan niệm khác nhau rất xa. Trong cái thế giới nhỏ bé của chúng tôi, là những tâm hồn có khuynh hướng hiện thực và khinh bạc, như triết gia Georges Dumas; những nhà thơ như Suarès, bùng cháy với tình yêu đối với thời Phục Hưng của Ý; những người thuộc phái Wagner, Stendhal, những kẻ vô thần và những nhà thần bí; những môn đệ trung thành của truyền thống cổ điển. Đó là một thế giới với nhiều thảo luận có nhiều bất đồng. Nhưng chỉ trong vòng vài tháng, tất cả chúng tôi gần như được hợp nhất bởi tình yêu chung dành cho Tolstoy.

- trích Lời nói đầu của Romain Rolland