Dĩ vãng phía trước

Tác phẩm “Dĩ vãng phía trước” là một tập hợp những bài viết của về những cảm xúc, những suy nghĩ về văn học thời chiến tranh. Đọc những trang viết của Ngô Thảo, chúng ta có thể gặp những nhà văn chiến sĩ, mà rất nhiều trong số họ đã hy sinh, chỉ còn lại tên tuổi trong lịch sử, như Thôi Hữu, Thâm Tâm, Thúc Tề, Nguyễn Đình Lạp, Thanh Tịnh, Nguyễn Thi, Chu Cẩm Phong, Nguyên Ngọc, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu, Lê Lựu, Dương Thị Xuân Quý… Với nhà văn Nguyễn Thi, Ngô Thảo phải mất đến 2 năm tìm kiếm từ hơn 20 cuốn sổ tay Nguyễn Thi để lại, nhặt và ghi chép từng chi tiết nhỏ để hoàn thiện cuốn Những năm tháng chưa xa, để bạn đọc có thể thấy hết được tầm vóc, tư tưởng của nhà văn liệt sĩ này.

Đối thoại với những con người ấy, Ngô Thảo không chỉ làm một công việc là tạc bia cho họ, những người đã in bóng dáng vào cuộc chiến tranh với vai trò là một nhà văn chiến sĩ, mà còn chỉ ra một bức tranh có tầm vóc về nền văn học cách mạng. Việc tập hợp những chân dung nhà văn chiến sĩ cũng chính là tập hợp một phần của lịch sử. Với ý thức trân trọng tuyệt đối tác phẩm, tư tưởng của từng nhà văn, Ngô Thảo viết về họ một cách nâng niu, như nâng niu chính quá khứ của mình, quá khứ mà thế hệ ông đã phải trả bằng máu. Và, lại xin dẫn lời nhà thơ Mai Linh ở đây, "bởi Ngô Thảo ý thức được rằng, máu là chi phí lớn nhất".