Giáo sư Tôn Thất Dương Kỵ - Nhà tri thức yêu nước

* Người trí thức Hoàng tộc tiêu biểu

Giáo sư Tôn Thất Dương Kỵ tên thật là Nguyễn Phúc Dương Kỵ, sinh năm 1914 tại làng Vân Dương, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế trong một gia đình Hoàng tộc, thuộc hệ nhất và hậu duệ thứ 4 của vua Gia Long. Thừa hưởng truyền thống hiếu học của gia tộc và tư chất thông minh nên mặc dù trong hoàn cảnh cha mất sớm, lúc mới 9 tuổi, một mình mẹ là bà Nguyễn Đình Thị Tiếp phải nuôi dạy 9 người con nhưng Giáo sư đã kiên trì phấn đấu, miệt mài tự học và trở thành một học giả, nhà trí thức uyên thâm cả Tây học lẫn Nho học.

Từng là học trò của Giáo sư Tôn Thất Dương Kỵ, Giáo sư Lê Quang Vịnh chia sẻ: Có học với thầy mới thấy cái uyên bác của thầy về các môn Văn, Sử, Địa. Tất cả sự uyên bác ấy đều do thầy tự trau dồi, chứ không phải học được từ nhà trường. Thầy xuất thân từ ngạch Thừa phái Nam triều (một loại công chức thư ký thời Pháp thuộc) nhưng thầy rất giỏi về Pháp văn và Hán văn. Không chỉ đọc sách, nghiên cứu văn chương nghĩa lý bằng Pháp văn và Hán văn, thầy còn viết báo, viết sách, làm thơ, bình luận... bằng Pháp văn hoặc Trung văn. Tính thầy rất giản dị, không bao giờ tự đề cao mình; học trò chúng tôi luôn kính trọng và yêu quý thầy.

Lịch sử cũng đã ghi rõ vấn đề này. Từ trước Chiến tranh thế giới thứ hai, với bút danh Mãn Khánh, Giáo sư Tôn Thất Dương Kỵ đã viết nhiều khảo luận về Văn, Sử, Địa đăng trên tạp chí Tri Tân và các tạp chí khác. Trong thời gian hoạt động cách mạng và dạy học ở Huế và Sài Gòn, Giáo sư đã có nhiều công trình biên khảo về văn, sử có giá trị như: Việt sử khảo lược, Nghị luận luân lý, Nghị luận văn học... Sau khi đất nước thống nhất, Giáo sư tiếp tục nghiên cứu Sử học nước nhà, đặc biệt là khảo cứu thư tịch cổ về chủ quyền biển đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam với nhiều bài viết, bài báo sắc sảo kiên định và thuyết phục về mặt khoa học và sử liệu.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hà Minh Hồng, Khoa Lịch sử, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, bản lĩnh khoa học của nhà trí thức thể hiện rõ nhất trong những quan điểm về những vấn đề mang tính nhạy cảm chính trị, làm cho nhà trí thức nghiễm nhiên có bản lĩnh chính trị vững vàng. Chính điều đó đã hiện lên một Giáo sư Tôn Thất Dương Kỵ không chỉ là một giảng viên Văn khoa giỏi, một người thầy yêu nước và tâm huyết mà ông còn là người có vai trò rất lớn trong công cuộc đoàn kết dân tộc trong liên minh thống nhất của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Những công trình biên khảo hiếm hoi mà ông để lại có giá trị đồng hành cùng dân tộc trong suốt cuộc trường chinh chống ngoại xâm của đất nước.